การให้คำปรึกษาวัยรุ่นและครอบครัว

การให้คำปรึกษาวัยรุ่นและครอบครัว

การให้คำปรึกษาคืออะไร

•                    เป็นกระบวนการให้แนวทาง เพื่อช่วยให้ผู้มารับคำปรึกษาสามารถช่วยตนเองให้มีชีวิตอยู่อย่างเป็นสุขได้

•                    เป็นกระบวนการที่เอื้ออำนวยให้ผู้มารับคำปรึกษาสามารถพิจารณาปัญหาของตนอย่างถ่องแท้และเข้าใจปัญหาของตนเอง

•                    เป็นกระบวนการที่ทำให้เกิดการพัฒนาตนเองโดยมีพื้นฐานการยอมรับ ความมีคุณค่า ความมีศักดิ์ศรีของแต่ละบุคคล มุ่งให้คนนำศักยภาพตนเองออกมา

ปัญหาของครอบครัว เกิดจากอะไร

•                    ความขัดแย้ง (ความคิด ความรู้สึก การกระทำ)

•                     ความสถิตย์  ยึดติด ไม่เปลี่ยนแปลง (ความเคยชิน เหมือนเดิม)  

•                    การปฏิเสธ หลีกเลี่ยงความจริง (ไม่พร้อมเผชิญสภาพเป็นจริง)

•                     ความต้องการควบคุมอีกฝ่ายหนึ่งให้เป็น ให้มี ให้ได้ตามที่บุคคลนั้นต้องการ (การครอบครอง  ความเป็นเจ้าของ)

•                    ความกลัว  ความรู้สึกผิด  ความละอายใจ (เสียดาย ดูถูก ยอมจำนน)

•                    การไม่อยู่กับปัจจุบัน (ย้อนอดีต กระโดดอนาคต)

ปัญหาการขัดแย้งของบุคคล

•                         1. ปัญหาการไม่เข้าใจกัน

•                         2. ปัญหาการสื่อสาร

•                         3. ปัญหาการเป็นเอกัตบุคคล

การแก้ปัญหา

•                          1. แยกแยะประเด็นปัญหาให้ชัดเจน

•                          2. สื่อสารทำความเข้าใจ

•                          3. ร่วมกันหาวิธีแก้ไขปัญหา

•                        4. แก้ไขตามวิธีที่เลือกไว้

เทคนิคการให้คำปรึกษาครอบครัวตามทฤษฎีของซะเทียร์ เป็นการผสมผสานเทคนิคจากทฤษฎีการให้คำปรึกษาแบบเกสตัลท์ (Gestalt therapy) ละครทางจิต (psychodrama) และผู้รับบริการเป็นศูนย์กลางในการบำบัด (client-centered therapy) ผู้เขียน ขอสรุปสาระสำคัญเกี่ยวกับเทคนิคการให้คำปรึกษาครอบครัวตามทฤษฎีของซะเทียร์ ดังนี้

แผนที่ครอบครัว (family map) เป็นการเขียนแผนภูมิคล้ายกับการสืบทอดสกุล เป็นกิจกรรมที่ช่วยให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลกับสมาชิกครอบครัว ตลอดจนเครือญาติในแต่ละชั้น แผนที่ครอบครัวมีผลต่อความรู้สึกและพฤติกรรมของแต่ละบุคคล มีจุดมุ่งหมาย เพื่อประเมิน และยกระดับการรับรู้แบบแผนครอบครัวปัจจุบัน ท่ามกลางความสัมพันธ์ระหว่างสมาชิกครอบครัว กล่าวคือเป็นการรับรู้เกี่ยวกับความสัมพันธ์ของสมาชิกครอบครัวทางโครงสร้างย้อนขึ้นไป 3 รุ่น ประกอบด้วย ครอบครัวเดิมของแม่ ครอบครัวเดิมของพ่อ และครอบครัวปัจจุบัน ช่วยให้เห็นแนวทางในการปฏิบัติที่สืบทอดกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษ แสดงค่านิยมของบุคคลและกฏเกณฑ์ที่ใช้ในครอบครัว

ตัวอย่าง การใช้เทคนิคแผนที่ครอบครัวเป็นกิจกรรมในการบำบัด

ผู้บำบัด จะวาดภาพความสัมพันธ์ของครอบครัวลงในกระดาษแผ่นใหญ่ ขณะที่ครอบครัวเตรียมเล่าเรื่องราว โดยวงกลมแสดงถึงสมาชิกครอบครัวแต่ละคน ตั้งแต่รุ่นอายุที่ย้อนขึ้นไปและต่ำลงมา จากนั้น ผู้บำบัดจะถามสมาชิกครอบครัวถึงบทบาทความสัมพันธ์กับสมาชิกคนอื่น อาทิ ความสัมพันธ์กับภรรยา ความสัมพันธ์กับมารดา และอาชีพของผู้หญิง แล้วดึงเอาบทบาทที่แตกต่างออกมา พร้อมตั้งชื่อบทบาทนั้นในแต่ละวงกลม และถามสมาชิกครอบครัวถึงบทบาทหลักของบุคคลที่กล่าวถึง การจัดกระทำเหล่านี้ ก่อให้เกิดการอภิปรายสิ่งที่แตกต่างและความหลากหลายเกี่ยวกับความสัมพันธ์ เน้นความสามารถในการเข้าใจถึงบทบาท และความคาดหวังที่แตกต่างกันของสมาชิกครอบครัว

การวาดแผนที่ครอบครัว สามารถช่วยให้ผู้บำบัดประเมินความสัมพันธ์ของผู้เข้ารับการบำบัดกับสมาชิกครอบครัวและบุคคลอื่น เพื่อช่วยให้ผู้เข้ารับการบำบัดได้ตระหนักรู้ถึงศักยภาพของตนต่อสมาชิกครอบครัวและบุคคลอื่น ซึ่งถือเป็นวิธีการสำหรับการแก้ปัญหาความขัดแย้งภายในจิตใจ

คุณสมบัติในการเป็นที่ปรึกษา

เทคนิคและทักษะทางจิตวิทยาในการให้คำปรึกษาแก่วัยรุ่นและครอบครัว

                1. ขั้นเริ่มต้นให้คำปรึกษา

               2. ขั้นสำรวจปัญหา

            3. ขั้นทำความเข้าใจปัญหา

               4. ขั้นตั้งเป้าหมาย และ ดำเนินการแก้ปัญหา

               5. ขั้นยุติการให้คำปรึกษา

ทักษะในการให้คำปรึกษา

     1. ทักษะเบื้องต้นในการใส่ใจ(Basic  Attending Skills)

                 1.1 พฤติกรรมการใส่ใจ  ได้แก่ การประสานสายตาการใช้ภาษากายที่เหมาะสม น้ำเสียง การแสดงออกทาง สีหน้าและการพูดที่สอดคล้องหรือการตอบสนองด้วยคำพูด

            1.2 ทักษะการใช้คำถาม

      คำถามปลายเปิด : เปิดโอกาสให้ผู้รับคำปรึกษาได้แสดงความคิดเห็นอย่างเต็มที่  คำถามปลายเปิดมักมีคำต่อไปนี้  อะไร อย่างไร ที่ไหน เมื่อไร แต่ให้หลีกเลี่ยงคำว่า ทำไม เพราะจะทำให้ผู้รับคำปรึกษาเกิดความรู้สึกว่าตนเองถูกตำหนิ และ เกิดการต่อต้าน

คำถามปลายปิด : ใช้เมื่อต้องการให้ได้ข้อมูลเฉพาะเจาะจง คำถามมักลงท้ายด้วยคำว่า ใช่ไหม หรือ 

            1.3 ทักษะการฟัง

                          จุดมุ่งหมายหลักของการฟัง คือ

                        1. เข้าใจพฤติกรรมที่ไม่ใช่ภาษาพูด

                        2. เข้าใจพฤติกรรมที่เป็นภาษาพูด

                        3. เข้าใจผู้รับคำปรึกษาในฐานะเป็นบุคคลคนหนึ่ง

            1.4 ทักษะการกระตุ้นเพียงเล็กน้อย ( Minimal  Encouragement )

                          เป็นวิธีการหนึ่งที่ผู้ให้คำปรึกษาใช้ภาษาท่าทาง เช่น ผงกศีรษะ และ ท่าทางที่แสดงความใส่ใจ และภาษาพูดสั้น ๆ เพื่อแสดงให้ผู้รับคำปรึกษารับรู้ถึงความสนใจที่จะติดตามเรื่องราว และส่งเสริมให้เขาหรือเธอเล่าเรื่องต่อไป

            1.5 ทักษะการทวนความ  

                          เป็นวิธีการหนึ่งที่ผู้ให้คำปรึกษาใช้ในการส่งข่าวสารกลับไปยังผู้รับคำปรึกษา เพื่อตอบสนองสิ่งที่เขาหรือเธอกำลังรับฟังอยู่ โดยการเล่าถึงเนื้อหา และ ความหมายนั้นเสียใหม่ ด้วยคำพูดของผู้ให้คำปรึกษา

            1.6 ทักษะการสะท้อนความรู้สึก  

                                เป็นวิธีการหนึ่งของกระบวนการฟัง เพราะเป็นการที่ผู้ให้คำปรึกษาใช้ในการส่งข่าวสารกลับไปยังผู้รับคำปรึกษา เพื่อตอบสนองสิ่งที่เขาหรือเธอกำลังรับฟังอยู่ เช่นเดียวกับการทวนความ แต่ต่างกันที่การสะท้อนความรู้สึกจะเลือกเฉพาะส่วนที่เป็นอารมณ์และความรู้สึกของผู้รับคำปรึกษาเท่านั้น

                1.7. ทักษะการสรุป

                                    เพื่อรวบรวมความคิด และ ความรู้สึกที่สับสน กระจัดกระจายให้เป็นกลุ่ม หรือ เป็นการสรุปความสำคัญ ๆ ในกรณีที่มีการสนทนายาว ๆ เพื่อตรวจสอบความเข้าใจระหว่างผู้ให้คำปรึกษาและผู้รับคำปรึกษา เพื่อช่วยเตรียมตัวผู้รับคำปรึกษาให้พร้อมก่อนที่จะให้คำปรึกษาครั้งต่อไป

ทักษะในการให้คำปรึกษา

            2. ทักษะเบื้องต้นในการโน้มน้าวใจ (Basic  Influencing  Skills)

                                2.1 ทักษะการเจาะจง

                        2.2 ทักษะการเผชิญหน้า

                             2.3 ทักษะการนำ

                             2.4 ทักษะการสะท้อนกลับ และ การเปิดเผยตนเอง

                             2.5 ทักษะการตีความหมาย

สิ่งที่สังคมและผู้รับคำปรึกษาคาดหวังจากผู้ให้คำปรึกษาสามารถสรุปได้ดังนี้

               1. ความรู้

               2. ความเป็นกันเอง

               3. ความเข้าใจผู้ป่วย

               4. ความเป็นผู้มีบุคลิกภาพเหมาะสม

               5. ความเป็นผู้มีวาจาถูกต้องและเหมาะสม

               6. ความเป็นผู้มีจริยธรรม และ คุณธรรม

ลักษณะทางอารมณ์และพฤติกรรมที่แสดงถึงปัญหาด้านจิตใจในวัยรุ่นและครอบครัวที่มารับคำปรึกษา

            1. ความวิตกกังวล ( Anxiety )

                2. ความกลัว ( Fear )

                3. ความโกรธ ( Anger )

                4. ซึมเศร้า ( Depression )

สรุปหลักปฏิบัติในการให้คำปรึกษา

            1. สนใจต่อสิ่งที่วัยรุ่นและครอบครัวพูด ( Attending )

                2. การสังเกตอย่างรอบคอบ (Observe )

                3. การฟัง

                             - ฟังแบบต่อต้าน

                             - ฟังแบบเลือกฟัง

                             - ฟังแบบตั้งใจฟัง

                             - ฟังด้วยความเข้าใจ

                4.  การโต้ตอบ

                         - คำพูดที่สนทนาต้องมีความหมายชัดเจน

                          ไม่คลุมเครือ

                               - แสดงถึงการเข้าถึงความรู้สึกของผู้มารับคำปรึกษา

                5.  การแปลความหมายพฤติกรรม

                6.  การตรวจสอบความถูกต้อง

การให้คำปรึกษาครอบครัวมองภาพครอบครัว เป็นระบบ ระบบย่อย ในครอบครัว ( Family Subsystem )ประกอบด้วย

•                    เพศ ( Gender )

•                    ระบบสามีภรรยา ( The Spouse Subsystem )

•                    ระบบพ่อแม่ ( The parental Subsystem )

เป้าหมายในการให้คำปรึกษา

ทำให้เกิดสภาพการณ์ใหม่ ซึ่งจะทำให้ครอบครัวปรับเปลี่ยนโครงสร้าง  ระบบความสัมพันธ์ของตนให้เหมาะสมกว่าเดิม

แนวคิดการให้คำปรึกษาครอบครัว

     1. เน้นกระบวนการที่เกิดขึ้นภายนอกจิตใจ มากกว่าภายในจิตใจ

    2. เพ่งเล็งที่ระบบทั้งหมด

    3. มองปัญหาแบบวงจรไม่มองแบบเส้นตรง

    4. สนใจว่าปัญหาดำเนินอยู่ได้อย่างไรและมีบทบาทอย่างไร

   5. มุ่งที่การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม

ทฤษฏีครอบครัว เชื่อว่า

1.               ครอบครัวเป็นหน่วยทางอารมณ์ ( The Family as an emotional unit )

2.               สมาชิกแต่ละคนจะมีความผูกพันกัน ประสานกันและติดต่อเกี่ยวข้องกัน ( A network of interlocking

Relationships )

            3. จะเข้าใจครอบครัวมากยิ่งขึ้น หากสามารถวิเคราะห์เกี่ยวกับความสัมพันธ์ที่เกี่ยวข้องกับบรรพบุรุษ